Φως στον άγνωστο μοριακό μηχανισμό της ΔΕΠ-Υ
Γράφει ο Δρ. Γιώργος Ευθυμίου*, μοριακός βιολόγος-γενετιστής PhD
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα πολύπλοκο μυστηριώδες όργανο. Πολλά είναι αυτά που ακόμα δεν γνωρίζουμε, παρά τις χιλιάδες πρόσφατες μελέτες από νευροβιολόγους. Νέες έρευνες όμως έχουν οδηγήσει τους επιστήμονες σε συγκεκριμένα βιοχημικά μονοπάτια και σε αναπτυξιακά γονίδια τα οποία είναι ύποπτα για τη συμμετοχή τους στην αιτιολογία της ΔΕΠ-Υ.
Η κατανόηση του ακριβούς μηχανισμού σε αυτή την περίπτωση δεν είναι μία πολυτέλεια. Όμως είναι απαραίτητη για την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της διαταραχής από γιατρούς και ειδικούς ψυχολόγους.
1. Τα δίκτυα των νευροδιαβιβαστών
Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες που μεταφέρουν συγκεκριμένα μηνύματα από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο. Περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη κίνηση, καθώς και την αντίληψη του κίνητρου και της ανταμοιβής, βρίσκονται στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου και στο ραβδωτό σώμα (στο κέντρο του οργάνου) και ελέγχονται κυρίως από τη ντοπαμίνη και τη νοραδρεναλίνη, με συγκεκριμένα νευρικά δίκτυα που είναι ακόμα υπό χαρτογράφιση, όπως είναι και τα γονίδια που κωδικοποιούν αυτούς τους νευροδιαβιβαστές1.
2. Τα αναπτυξιακά γονίδια
Με τη χρήση σύγχρονων απεικονιστικών μεθόδων βρέθηκε ότι άτομα με ΔΕΠ-Υ έχουν συχνά λιγότερο πυκνή νευρική μάζα στο αριστερό μέρος του μετωπιαίου λοβού του εγκεφάλου και λεπτότερα τοιχώματα στον οπίσθιο βρεγματικό λοβό (που βρίσκεται στο επάνω πίσω μέρος του κεφαλιού). Αυτό υποδηλώνει ότι η ανάπτυξη ή η ωρίμανση αυτών των περιοχών ήταν ατελής,οπότε οι επιστήμονες έχουν επίσης εστιαστεί στα εκατοντάδες αναπτυξιακά γονίδια που καθορίζουν τη διαμόρφωση του εγκεφάλου1.
3. Ο ρόλος του περιβάλλοντος
Τρεις τουλάχιστον περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι γνωστοί ότι προκαλούν ή επιδεινώνουν τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ:
• Το κάπνισμα, η υπερβολική χρήση αλκοόλ ή η χρήση ουσιών από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης2,3
• Τοξικοί παράγοντες λόγω μόλυνσης του αέρα ή του νερού (μόλυβδος, φυτοφάρμακα, κτλ.)4
• Η ελλιπής διατροφή σε συγκεκριμένα μέταλλα και βιταμίνες (μαγνήσιο, σίδηρος, βιταμίνες D και Ε)5
Με την αποκρυπτογράφιση των πολύπλοκων νευροχημικών δικτύων του εγκεφάλου και των άλλων παραγόντων που εμπλέκονται στον μηχανισμό αυτής της διαταραχής, οι επιστήμονες θα έχουν σύντομα στα χέρια τους ένα σύγχρονο οπλοστάσιο με λύσεις που θα βελτιώσουν τη ζωή και την υγεία του παιδιού με ΔΕΠ-Υ.
ΠΗΓΕΣ:
1. Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE (2009). “Chapters 10 and 13”. In Sydor A, Brown RY. Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience (2nd ed.). New York: McGraw-Hill Medical. pp. 266, 318–323.
2. Burger PH, Goecke TW, Fasching PA, Moll G, Heinrich H, Beckmann MW, Kornhuber J (September 2011). “[How does maternal alcohol consumption during pregnancy affect the development of attention deficit/hyperactivity syndrome in the child]”.FortschrNeurolPsychiatr (in German) 79 (9): 500–506.
3. Abbott LC, Winzer-Serhan UH (April 2012). “Smoking during pregnancy: lessons learned from epidemiological studies and experimental studies using animal models”. Crit. Rev. Toxicol. 42 (4): 279–303.
4. Eubig PA, Aguiar A, Schantz SL (December 2010). “Lead and PCBs as risk factors for attention deficit/hyperactivity disorder”. Environ. Health Perspect. 118 (12): 1654–1667.
5. Ευθυμίου Γ. (2015). Ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ.
* Ο Γιώργος Ευθυμίου είναι μοριακός βιολόγος-γενετιστής, διδάσκει στο Πρόγραμμα Διαιτολογίας του Μητροπολιτικού Κολλεγίου (Αθήνα) και παράλληλα εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Surrey (Μεγάλη Βρετανία), είναι κάτοχος μάστερ από το Imperial College του Λονδίνου και διδακτορικού τίτλου από το Πανεπιστήμιο του Surrey. Έχει εργαστεί ως επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ (ΗΠΑ), ενώ γράφει τακτικά για επίκαιρα επιστημoνικά θέματα σε εφημερίδες και περιοδικά.
