«Θεραπευτικό Τρίγωνο»

Από την Τζίνα Γ. Θανοπούλου.* 

Δουλεύοντας αρκετά χρόνια με παιδιά που βρίσκονται στη παιδική, σχολική ηλικία, και ιδιαίτερα στην εφηβεία, και έχουν Μαθησιακές Δυσκολίες, μαθησιακή Διαφορετικότητα & ΔΕΠΥ (δυσλεξία, δυσπραξία, δυσαριθμητική, δυσορθογραφία, διάσπαση ή /και ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα κτλ ), θέλω να μοιραστώ την εμπειρία που έχω συγκεντρώσει.

Ως Εκπαιδευτική, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, δουλεύω και βοηθώ παιδιά με Μ.Δ.( Μαθησιακές Δυσκολίες) & ιδιαίτερα ΔΕΠΥ και τα υποστηρίζω ακαδημαϊκά, προσωπικά και διαπροσωπικά, και ψυχολογικά.

Τα παιδιά αυτά είναι παιδιά με Φυσιολογική Νοημοσύνη (ορισμένα μάλιστα είναι και ιδιαίτερα χαρισματικά, “gifted children”) αλλά εξαιτίας κάποιας νευρολογικής διαφοροποίησης που έχει ο εγκέφαλος τους προκαλείται μια Μαθησιακή Διαφορετικότητα αποκωδικοποιούν πληροφορίες διαφορετικά.  Επεξεργάζονται και οργανώνουν πληροφορίες διαφορετικά, και μαθαίνουν διαφορετικά από το γενικό πληθυσμό. Εξαιτίας αυτής της διαφορετικότητας τα παιδιά αυτά, δυστυχώς συχνά, στιγματίζονται και απομονώνονται (marginalization) στο σχολικό χώρο και από το κοινωνικό περίγυρο.

Πολλές φορές αυτά τα παιδιά χαρακτηρίζονται από το σχολείο, την κοινωνία, τους δάσκαλους, τους γονείς και τα άλλα παιδιά που δεν καταλαβαίνουν την φύση της διαφορετικότητας τους, σαν “ανίκανα, αδιάφορα, μέχρι και παιδιά ειδικών αναγκών”, όταν αυτά τα παιδιά στην πραγματικότητα είναι φυσιολογικά, αξιόλογα και άξια  παιδιά, με φυσιολογική νοημοσύνη, με ίσες δυνατότητες στην μάθηση αλλά με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες και χρειάζονται απλά διαφορετικό τρόπο μάθησης και προσέγγισης.

Συχνά, από άγνοια, δίνονται σε αυτά τα παιδιά διάφοροι αρνητικοί χαρακτηρισμοί «ταμπέλες» (labels), που όχι μόνο στιγματίζουν τα παιδιά αλλά και θίγουν την προσωπικότητα τους,  και ακόμα περισσότερο επηρεάζουν την μελλοντική ακαδημαϊκή και ψυχολογική τους επιτυχία και ισορροπία.

Ακόμα περισσότερο, αν αυτά τα παιδιά βρίσκονται στην ηλικία της εφηβείας, που από μόνη της είναι μια δύσκολη μεταβατική ηλικία, από μία περίοδο εξαρτημένης παιδικότητας σε μία περίοδο σταδιακής ανεξαρτητοποίησης και ενηλικίωσης, όπου ο έφηβος προσπαθεί να καθορίσει μια καινούρια  ταυτότητα και να τονώσει την πίστη στον εαυτό του και στις ικανότητές του. Σε αυτή την ηλικία είναι ακόμα πιο δύσκολο το παιδί να αντιμετωπίσει και τα εφηβικά του προβλήματα και ταυτόχρονα και τις μαθησιακές του δυσκολίες.

Δυστυχώς στην εφηβεία αν ένα παιδί έχει Μαθησιακή Δυσκολία που έχει αρχίσει από νεαρή ηλικία και δεν έχει διαγνωστεί σωστά και βοηθηθεί έγκαιρα, μπορεί να αντιμετωπίσει πολλά ακαδημαϊκά προβλήματα, να βιώσει μεγάλη απόρριψη, αδικία, να νοιώσει αβοήθητο και περιθωριοποιημένο κοινωνικά, ακαδημαϊκά, και προσωπικά και έτσι να αναπτύξει ακόμα πιο χαμηλή εικόνα για τον εαυτό του και ακόμα πιο χαμηλή πίστη στην προσωπικότητα και τις ικανότητές του.

 

ΠΡΟΦΙΛ Παιδιών με ΔΕΠΥ & ΜΔ

Μπορούμε να δούμε το ψυχολογικό και ακαδημαϊκό προφίλ των παιδιών με Μ.Δ., ιδιαίτερα στην εφηβεία, για να κατανοήσουμε καλύτερα τα ψυχολογικά, κοινωνικά, και ακαδημαϊκά προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδία.

Τα παιδιά με ΜΔ εμφανίζουν στο σχολείο χαμηλή σχολική επίδοση, αδυναμία προσαρμογής στο σχολικό χώρο, κοινωνικά και ακαδημαϊκά, και μερικές φορές παρουσιάζουν αντικοινωνική συμπεριφορά.

Εσωτερικοποιούν ( Internalization) την εικόνα (άδικη εικόνα) που έχουν οι άλλοι γι’ αυτούς και αποκτούν μία χαμηλή αυτοπεποίθηση και υιοθετούν αρνητική, αντικοινωνική συμπεριφορά που εμφανίζεται είτε σε μορφή:

1. βιαίας, επιθετικής συμπεριφοράς, (που κρύβει μέσα θυμό frustration)
2. καταθλιπτικής συμπεριφοράς, (ανάγκη για απομόνωση, συναισθήματα αδυναμίας, λύπης, απογοήτευσης και ανάγκης να ξεφύγουν από τη πραγματικότητα και να δημιουργήσουν ένα δικό τους κόσμο.   Και οι δύο συμπεριφορές υποδηλώνουν αδυναμία κοινωνικής και ακαδημαϊκής προσαρμογής).

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε οι δυο συμπεριφορές είναι ΜΑΣΚΕΣ που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να κρύψουν τον αληθινό τους εαυτό. Τα παιδιά αυτά χρησιμοποιούν αυτές τις μάσκες για να κρύψουν τα αληθινά συναισθήματα που βιώνουν μέσα τους, συναισθήματα απόρριψης, λύπης, απογοήτευσης που δεν τολμούν να εκφράσουν.

Δυστυχώς, αυτά τα παιδιά κάποια στιγμή στην διάρκεια της ακαδημαϊκής τους πορείας έλαβαν λάθος μηνύματα από το περιβάλλον, την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους το ότι το να είσαι διαφορετικός είναι κακό, ότι είναι αδυναμία, αναπηρία, και έτσι υιοθέτησαν αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και μάθανε να το καλύπτουν με μάσκες (ψυχολογικές, ακαδημαϊκές) το πραγματικό εαυτό τους.

Τότε και μόνο τότε η διαφορετικότητα τους μετατρέπεται σε αναπηρία, σε εμπόδιο στην ακαδημαϊκή και ψυχολογική τους ανάπτυξη. Μόνο όταν δεν αντιμετωπίζουμε την διαφορετικότητα σωστά μετατρέπεται σε αναπηρία.

Ειδικά όταν τα παιδιά αυτά φτάσουν στην εφηβεία, όπου από μόνη της σαν ηλικία λειτουργεί σαν μεγεθυντικός φακός των δυνατών και αδύνατων χαρακτηριστικών του παιδιού, ο εσωτερικός πόνος μεγαλώνει και μαζί με αυτόν μεγαλώνουν οι δυσκολίες και τα κενά, η απόρριψη, η έλλειψη πίστης στον εαυτό, η απογοήτευση για το μέλλον.

Στην πραγματικότητα αυτά τα παιδιά είναι έξυπνα, όπως είπαμε με φυσιολογικό IQ, με πολλές δυνατότητες ψυχολογικής και ακαδημαϊκής ανάπτυξης, που εάν οι ακαδημαϊκές και προσωπικές ικανότητες τους, ή και αδυναμίες τους είχαν διαγνωστεί νωρίτερα και τους είχε δοθεί ένα κατάλληλο ακαδημαϊκό πρόγραμμα και η κατάλληλη υποστήριξη και είχαν ψυχολογική τόνωση μέσα στο σχολικό πρόγραμμα και παράλληλα ψυχολογική συμβουλευτική, θα μπορούσαν να είχαν αναπτυχθεί σε πολύ πετυχημένα ακαδημαϊκά και προσωπικά άτομα όπου να έχουν μια σωστή ισορροπημένη προσωπικότητα και γνώση και πίστη στις ικανότητές τους. Σε αντίθετη περίπτωση που τα παιδία αυτά δεν έχουν διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να αναπτύξουν τον φαύλο κύκλο των παιδιών με Μ.Δ.

ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Βλέποντας τον φαύλο κύκλο μπορούμε να καταλάβουμε πως τα παιδιά με Μ.Δ. μπορούν να μπουν στην εφηβεία αποδυναμωμένα, μπερδεμένα, με ακαδημαϊκά κενά, χαμηλή αυτοπεποίθηση (ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ) και να εμφανίζονται στην τάξη και στο σπίτι σαν παιδία αδιάφορα, απομονωμένα ή/και σε ορισμένες περιπτώσεις ανήσυχα, άτακτα, βιαία, θυμωμένα (ΜΑΣΚΑ). Αυτά τα παιδιά στο παρελθόν έχουν πιεστεί και κουραστεί τόσο πολύ από το ακαδημαϊκό σύστημα και τις απαιτήσεις του, που δεν τους καλύπτουν τις ακαδημαϊκές ανάγκες,  και ταυτόχρονα απο το περίγυρο (γονείς καθηγητές κτλ.) που απαιτούν από αυτά, και που τα κρίνουν χωρίς να μπορούν ουσιαστικά να τα βοηθήσουν. Έχουν πιεστεί από τις ταμπέλες που τους βάζουν, τις οποίες αυτά υπηρετούν, και από τις μάσκες που αυτά υιοθετούν και δεν τους αντιπροσωπεύουν. Πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν οδηγηθεί σε ακαδημαϊκό και ψυχολογικό αδιέξοδο και χρειάζονται τόνωση και βοήθεια.

Τι μπορούμε να κάνουμε σαν γονείς, καθηγητές, σύμβουλοι, ψυχολόγοι για να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά;

1. Να σπάσουμε τον Φαύλο Κύκλο των Μ.Δ. και αδιέξοδο που βιώνουν τα παιδία
2. Να κατανοήσουμε την φύση των Μαθησιακών Δυσκολιών όχι σαν μια αναπηρία, ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη αλλά σαν μία σεβαστή διαφορετικότητα που με σωστό χειρισμό και συστηματική αντιμετώπιση μπορεί να ξεπεραστεί
3. Να επιτρέψουμε και να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτυχθεί ακαδημαϊκά, ψυχολογικά, και κοινωνικά
4. Να προσφέρουμε στα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες την δυνατότητα να έχουν:

α)  Έγκαιρη και σωστή διάγνωση της μαθησιακής δυσκολίας με σωστά διαγνωστικά tests από σωστούς επαγγελματίες

β)  Γραπτή αξιολόγηση των δυνατών και αδύνατων σημεία του παιδιού

γ)  Σωστή και συστηματική ακαδημαϊκή υποστήριξη στα παιδιά μέσα και έξω από την τάξη (περισσότερο χρόνο, εξατομικευμένο πρόγραμμα κτλ.)

δ)  Ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά, στους γονείς και καθηγητές

ε)   Κοινωνική Ένταξη και Υποστήριξη οπότε το παιδί και οι γονείς να αποδεχτούν την διαφορετικότητα και να μάθουν να ζουν με αυτή και να προχωρήσουν στην ζωή και πρόοδο.

Τότε η Μαθησιακές Δυσκολίες, όχι μόνο δεν θα γίνουν εμπόδια αλλά θα γίνουν ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ για ανάπτυξη (ψυχολογική και κοινωνική), θα γίνουν ΔΩΡΑ (“The Gift of Dyslexia” by Ronald Davis). Μόνο όταν μάθουν οι έφηβοι να διαχειρίζονται τις μαθησιακές τους δυσκολίες, την διαφορετικότητά τους με ευεργετικό τρόπο θα ανακαλύψουν ότι οι δυσκολίες αυτές μπορούν να γίνουν μοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης.

Έχουμε πολλά παραδείγματα πολύ πετυχημένων ατόμων που είχαν Μαθησιακές Δυσκολίες, αλλά κατόρθωσαν να διοχετεύσουν την διαφορετικότητά τους και τις ικανότητες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν πετυχημένοι επαγγελματίες και ισορροπημένα άτομα. Αυτό έγινε πρώτα με την αποδοχή του εαυτού τους έτσι όπως είναι, και μετά με την ανακάλυψη ειδικών τρόπων μάθησης και διοχέτευσης δημιουργικά των ικανοτήτων και ταλέντων τους (π.χ. Einstein, Churchill, Kennedy, Agatha Christie, Yeats, ο Branson της Virgin,  ο ιδρυτής της Xerox).

Όλοι αυτοί οι αξιόλογοι άνθρωποι κατόρθωσαν να μεταμορφώσουν με πίστη, επιμονή, υπομονή, ευελιξία, τη διαφορετικότητά τους σε δώρο και σε ευκαιρία για καλλιέργεια των μοναδικών ικανοτήτων τους. Όλοι αυτοί που αναφέραμε είχαν ένα ΚΟΙΝΟ παρανομαστή μεταξύ τους: ότι είχαν κάποιον ή κάποιους στη ζωή τους που πίστεψαν σ’ αυτούς και στις ικανότητές τους και τους βοήθησαν να πιστέψουν στις μοναδικές ικανότητές τους τόνωσαν και τους βοήθησαν να πετύχουν.

Σαν Σύμβουλοι, Ψυχολόγοι, Δάσκαλοι , Ειδικοί Εκπαιδευτικοί & Γονείς, μπορούμε να σταθούμε δίπλα σε αυτά τα παιδιά, ψυχολογικά, κοινωνικά & ακαδημαϊκά, με τη μαθησιακή διαφορετικότητα, με υπομονή, επιμονή, αγάπη, πίστη, ιδιαίτερα στην εφηβεία που είναι μία ακόμη πιο δύσκολη ηλικία. Να τους εμπνεύσουμε:

1. να αποδεχτούν τον εαυτό τους όπως είναι,
2. να τα βοηθήσουμε να καλλιεργήσουν τις πραγματικές ικανότητές τους και να δουλέψουν πάνω στις αδυναμίες τους,
3. να σχεδιάσουμε ένα ειδικό ακαδημαϊκό πρόγραμμα αντιμετώπισης μαθησιακών δυσκολιών,
4. και ιδιαίτερα να τονώσουμε την πίστη στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους.

 

Στην δουλεία μου με αυτά τα παιδιά, πιστεύω στο «Θεραπευτικό Τρίγωνο» το οποίο είναι Παιδοκεντρικό, όπου υπάρχει συνεχή επικοινωνία, επαφή, συνεχή επικοινωνία & ροή ενέργειας , ανάμεσα στο παιδί και στην οικογένεια η / και στο σχολείο.

Μόνο όταν έχουμε συνεχή, στενή & ειλικρινή συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ όλων των πόλων του τριγώνου μπορεί το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του και τις ικανότητές του και να προσπαθήσει να προοδεύσει.

Μόνο με την διαρκή Υποστήριξη, Ψυχολογική Συμβουλευτική και σωστή Ακαδημαϊκή Παρέμβαση, μπορούν αυτά τα παιδιά να ξεκλειδώσουν τους θησαυρούς που έχουν στην ψυχή και στο μυαλό τους, να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους, να μάθουν να χειρίζονται ευεργετικά τις αδυναμίες τους, να κτίζουν πάνω στις δυνάμεις τους, να πιστέψουν στον εαυτό τους, να καλλιεργούν τα μοναδικά τους ταλέντα και να αναπτύσσουν το αληθινό ψυχολογικό και ακαδημαϊκό τους εαυτό.

Σε αυτό το σημαντικό έργο είναι απαραίτητο να έχουν γονείς, καθηγητές, και ειδικούς εκπαιδευτικούς που θα σταθούν δίπλα τους και θα πιστέψουν σε αυτά και να τα υποστηρίξουν.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε ο ρόλος του γονέα είναι καταλυτικός και αναντικατάστατος. Οι γονείς μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στο να τονώσουν τα παιδιά για να πιστέψουν στον εαυτό τους και να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους και να καλλιεργήσουν τις πραγματικές ικανότητές τους.

Οι γονείς γίνονται ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ των παιδιών τους. Γι’ αυτό πρέπει να πιστέψουν στα παιδία τους και να τα αποδεχτούν έτσι ακριβώς όπως είναι και όχι όπως θα ήθελαν να είναι.

Η ΠΙΣΤΗ των γονιών στο παιδί τους και στις αληθινές ικανότητές του μπορεί να γίνει ο καταλύτης της μελλοντικής ψυχολογικής ισορροπίας και ακαδημαϊκής επιτυχίας του παιδιού. Τα παιδιά έχουν την ανάγκη να ξέρουν ότι οι γονείς τους:

1. πιστεύουν σε αυτά
2. τα υποστηρίζουν
3. τα ακούν
4. συζητούν μαζί τους
5. δημιουργούν μαζί τους
6. τα εμπιστεύονται
7. και κτίζουν ΜΑΖΙ ένα μέλλον πετυχημένο

Μόνο όταν υπάρχουν υποστηρικτικοί γονείς, καθηγητές, και σύμβουλοι που στέκονται δίπλα στα παιδία και τα καθοδηγούν, τα εμπνέουν, τα τονώνουν, ΜΟΝΟ ΤΟΤΕ τα παιδία μπορούν να πιστέψουν στον εαυτό τους, στις αληθινές ικανότητές τους μπορούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να κτίσουν μια δυνατή ισορροπημένη προσωπικότητα και να αναπτύξουν ένα σωστό ακαδημαϊκό μέλλον.

 

* Η κ. Τζίνα Γ. Θανοπούλου, Ed.M.,M.A. HARVARD University είναι Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, με εξειδίκευση στη Συμβουλευτική παιδιών, εφήβων & ενηλίκων.

 Στο Harvard University, Graduate School of Education (HGSE)  εξειδικεύτηκε στη Συμβουλευτική Παιδιών,  Εφήβων  σε «Ρίσκο» ( Risk & Prevention Psychology), καθώς & στη Συμβουλευτική Οικογένειας & Ζευγαριών, και στη Γυναικεία Ψυχολογία, Εικόνα Σώματος και Αυτοπεποίθηση, Διατροφικές Διαταραχές.

Είναι Αντιπρόεδρος του Harvard Club of Greece, Σύλλογος Αποφοίτων του Παν. Harvard στην Ελλάδα (Harvard Alumni Association , HAA) , όπου είναι μέλος του Δ.Σ. από το 1998.  Είναι Έγκριτο μέλος της Ελληνικής &Ευρωπαϊκής  Εταιρείας Συμβουλευτικής  GCA & ECA. Eπίσης είναι μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας, American Psychological Association APA, # 8115-3381 ) από το 1996

Ήταν 17 χρόνια Διευθύντρια του Κέντρου Συμβουλευτικής  του International School of Athens, ISA & μέλος του Executive Committe. Καθώς και πριν για 4 χρόνια Συμβουλευτική Ψυχολόγος- Coordinator του Κέντρου Συμβουλευτικής  του σχολείου PIERCE του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος .
Αυτή την εποχή διατηρεί το ιδιωτικό της γραφείο και έχει συνεργασία με το Athens Medical Partners, όπου ένα εξειδικευμένο group γιατρών, ψυχολόγων, συμβούλων κλπ. παρέχουν υπηρεσίες σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες.

Συμμετέχει σε πολλές διεθνείς επιστημονικές ομάδες και συνέδρια στον τομέα της όπου παρουσιάζει την τελευταία της έρευνα στο χώρο της Συμβουλευτικής Υποστήριξης &  Εκπαίδευσης  παιδιών, εφήβων & ενηλίκων.